Nawożenie zbóż potasem
Polska jest znaczącym producentem ziarna zbóż w Unii Europejskiej, największym na świecie producentem pszenżyta i drugim producentem żyta. Natomiast w porównaniu do innych krajów europejskich w Polsce uzyskiwane są znacznie mniejsze plony zbóż.
Plonotwórcza funkcja potasu
Obok azotu, potas jest pobierany przez rośliny w największych ilościach. Przy osiągalnych w Polsce plonach podstawowych zbóż pobranie potasu na polu o powierzchni 1 ha waha się od nieco ponad 88 kg do około 114,5 kg K2O na glebach kompleksu żytniego dobrego i od około 113 kg do 148 kg K2O na glebach kompleksu pszennego bardzo dobrego, co oznacza, że stosowane w Polsce dawki nawozów potasowych są przeważnie zbyt małe aby zaspokoić potrzeby pokarmowe roślin na ten składnik.
Potas bierze udział w gospodarce wodnej roślin, w procesie wzrostu roślin. Potas aktywizuje enzymy, bierze udział w podstawowych procesach biochemicznych, w transporcie związków mineralnych i organicznych w roślinie. Ponadto potas bezpośrednio i pośrednio zwiększa mrozoodporność ozimin. Nie bez znaczenia pozostaje udział potasu w metabolizmie związków azotowych w roślinie. Niedostateczne zaopatrzenie roślin w potas sprzyja nagromadzeniu w roślinach prostych związków azotowych: azotanów, amin i innych niebiałkowych związków azotowych obniżając jakość plonu.
Wpływ potasu na wielkość plonów
W warunkach niedoboru przyswajalnych dla roślin form potasu w glebie zastosowanie nawożenia potasowego powoduje wyraźny wzrost plonów zbóż. Optymalna dawka potasu na glebach ubogich w ten składnik może spowodować przyrost plonu ziarna żyta rzędu 0,2 t, ponad 0,3 t ziarna pszenicy i owsa oraz 0,6 t ziarna jęczmienia. Uważa się, że optymalną zasobnością gleby w potas jest zasobność średnia (klasa III), która umożliwia uzyskiwanie zakładanych przez rolnika plonów roślin, a wraz z nawozami wprowadza się do gleby taką ilość składnika, jaka została wyniesiona z plonem roślin. Na glebach o zasobności niższej niż średnia dawki nawozów potasowych powinny być odpowiednio powiększone w celu poprawy warunków wzrostu i odżywienia roślin.
Dawki nawozów potasowych podstawowych roślin zbożowych na gruntach ornych
|
zbożowa | Kompleks przydatności rolniczej gleb | Dawka potasu (kg K2O/ha) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Zasobność gleby | ||||||
| bardzo niska | niska | średnia | wysoka | bardzo wysoka | ||
| Pszenica ozima | 1, 2, 10 | 110 | 90 | 75 | 65 | 20 |
| 3, 4, 8, 11 | 100 | 80 | 65 | 55 | 20 | |
| 5 | 80 | 70 | 60 | 50 | 20 | |
| Żyto | 1, 2, 10 | 125 | 100 | 85 | 70 | 30 |
| 3, 4, 8 | 115 | 90 | 75 | 60 | 30 | |
| 5 | 115 | 90 | 75 | 60 | 30 | |
| 6, 9 | 85 | 70 | 55 | 45 | – | |
| Pszenżyto | 1, 2, 10 | 100 | 85 | 80 | 65 | 25 |
| 3, 4, 8, 11 | 100 | 80 | 65 | 55 | 20 | |
| 5, 6, 9 | 95 | 80 | 70 | 60 | 30 | |
| Jęczmień jary | 1, 2, 10 | 90 | 75 | 60 | 50 | – |
| 3, 4, 8, 11 | 85 | 60 | 50 | 35 | – | |
| 5 | 85 | 85 | 70 | |||
Zboża z powodzeniem można nawozić nawozami potasowymi chlorkowymi o wysokiej koncentracji potasu (np. solą potasową 60%). Optymalnym terminem stosowania nawozów potasowych jest termin przedsiewny. Kation potasowy jest dobrze sorbowany przez fazę stałą gleby co ogranicza jego wymywanie. Z tego powodu nawozy potasowe można stosować w terminie jesiennym. Na glebach lekkich i bardzo lekkich istnieje możliwość wymycia potasu stosowanego jesienią pod zboża jare. Dlatego chcąc ograniczyć straty potasu można wysiać ten nawóz wczesną wiosną.
Opracował dr Tomasz Sosulski